Esiloshisho lyaakiintu mboka yeli momategelelo
31 May 2017 | Health
Aakiintu yeli momategelelo ye li lwopo-500 oya tsuwa omukumo opo ya sile oshisho uunona wawo omanga inawu valwa opo ya yande omaupyakadhi ngoka haga holoka pethimbo lyepulumutho.
Aakiintu mboka oya ningilwa woo omathulo oshali.
Aakiintu mboka oya ndungikwa woo kiikumungu ya yooloka ngaashi omikundu adhihe ndhoka hadhi vulu okwaadha omukiintu iihumbata. Nonando omahwahwameko ngoka goSafe Motherhood Initiative oga tameke konyala omimvo 30 dha piti, Ehangano lyUundjolowele mUuyuni lyoWorld Health Organization (WHO), olya popi kutya konyala esiku kehe aakiintu naanona yaakadhona ya thika pe-1 500 ohaya hulitha omolwa omaupyakadhi ga yooloka haga holoka pethimbo lyepulumutho.
WHO okwa tsikile ko kutya konyala aakiintu ya thika poomiliyona 10 pamwe naanona yaakadhona ohaya adhika komaupyakadhi pethimbo yeli momategelelo naashoka ohashi ya etele omaukundi gayooloka nenge omaulema nokuli kuunona wawo. Onkalo ndjoka oyo ya etitha oshipangelo shaOngwediva Medipark nOmbelewa yOmunyekadhi gwaNamibia pamwe naakuthimbinga yalwe ya tokole okutula miilonga omahwahwameko goludhi ndoka.
Pahapu dhomukomeho gwoMedipark, Tshali Iithete elalakano lyomahwahwameko gawo okwaadha konyala aakiintu yendji ngaashi tashi vulika pamwe naaholike yawo nokuya pa omapukululo kombinga yoSafe Motherhood.
“Etegelelo kali shi omukithi ihe onkalo ndjoka ya pumbwa okusilwa oshisho. Ope na iinima mbyoka ya pumbwa okukala tayi talika nawa pethimbo lyetegeleo opo ku vule okupuuuthwa okanona ke na uundjolowele.”
Iithete okwa popi kutya konima yomahwahwameko ngoka ga faathana ya ningi omvula ya piti, pethimbo ya ningile aakiintu mboka ya holola komahwahwameko gawo omakonaakono, oya mono kutya oopresenda 60 dhaakiintu oye na ondjele yombinzi yohemoglobin yi li pevi naashoka ohashi etitha uupyakadhi mboka hawu ithanwa Anemia. Omundohotola Ithete okwa popi kutya ope na iinima oyindji hayi etitha oAnemia pethimbo lyetegelelo ihe okwaahena iitungilutu oshimwe shomiinima mbyoka hayi etithwa omukithi ngoka.
Omundohotola, gwaakiintu Fatima Suleiman, okwa popi kutya omaupyakadhi ogendji pethimbo lyetegelelo ohaga yandwa ngele yina yokanona okwa kala muundjolowele omanga ina ninga etegelelo.
Suleiman okwa popi kutya pethimbo lyetegelelo omukiintu okwa pumbwa okukala aluhe ha ningilwa omakonaakono lumwe moshiwike komunambelewa guunamiti. Okwa tsikile kutya ofamili yomukiintu nayo oya pumbwa okupewa uuyelele kombinga yomadhidhiliko gomaupyakadhi ngoka taga vulu okwaadha omukiinti ngoka e li metegelelo.
Okwa tsikile kutya nonando epangelo otali longo nuudhiginini mokukwashilipaleka kutya aakiintu oya mona omakwatho pethimbo yeli momategelelo natango ope na omikundu odhindji.
“Otandi pandula epangelo lyaNamibia sho tali kwashilipaleke kutya kehe omukiintu okwa mona omayakulo ngoka a pumbwa uuna e li metegelelo, ihe aakiintu oyendji natango itaya vulu okumona omakwatho ngoka molwaashoka otaya lumbu moluhepo.”
Pethimbo a popi pomahwahwameko mpoka, omunyekadhi gwaNamibia, Monica Geingos okwa pula aalumentu opo ya ninge oshitopolwa shomahwahwameko goSafe Motherhood, ta popi kutya aalumentu inaya kala owala haya gandja omayambidhidhiho gopashimaliwa ihe naya kale woo haya gandja omayambidhidho gopankalathano kooyina yaanona yawo.
KENYA KAMBOWE